Η χώρα έχει περιέλθει στη πιο δυσχερή κατάσταση. Είχα προϊδεάσει πως θα ασχοληθώ για τη δημοσιογραφική λαίλαπα αφήνοντας τοξικότητα στο πέρασμά της.
Στο παρελθόν είχα ασχοληθεί για το ρόλο των ΜΜΕ στα χρόνια της κρίσης. Ήρθε η ώρα να πέσουν οι μάσκες, να πούμε τα σύκα σύκα και την σκάφη σκάφη.
Η δημοσιογραφία σ’ αυτή τη χώρα λειτουργεί και το δοκούν. Ο δημοσιογράφος ασκεί λειτούργημα ή επάγγελμα; Κυκλοφορούν όλοι οι δημοσιογράφοι με Cayenne και διαβούν πολυτελή ζωή; Γιατί χαρακτηρίζονται παπαγαλάκια;
Είναι σεβαστό ο κάθε άνθρωπος να τοποθετεί ιδεολογικά όπου επιθυμεί, δεξιά, αριστερά, φιλελεύθερα, κεντρώα. Δεν είναι όμως σεβαστό χάριν των ιδεολογικών πεποιθήσεων να αποκόπτεται από το λειτούργημα του, την προσφορά του στο κοινωνικό σύνολο. Να θυσιάζει τη δημοσιογραφική δεοντολογία στο βωμό του χρήματος.
Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης γίνεται κι ολοένα εντονότερη η δυσφορία των περισσότερων εξαιτίας της δημοσιογραφικής παρακμής και του τρόπου χειραγώγησης της μάζας.
Ο Νόαμ Τσόμσκι, ένας από τους αναγνωρισμένους σύγχρονους φιλοσόφους και διανοητές υποστηρίζει ότι τα ΜΜΕ στις ΗΠΑ είναι, αν όχι «φερέφωνα», τουλάχιστον εκφραστές των συμφερόντων του κυρίαρχου πολιτικού και οικονομικού κατεστημένου (των «πολυεθνικών»). «Ο ρόλος των ΜΜΕ», σημειώνει,«είναι να υπερασπίζονται την πολιτική, οικονομική και κοινωνική ατζέντα των προνομιούχων ομάδων που κυριαρχούν στην κοινωνία και στο κράτος». Αυτή η εξάρτηση από την πολιτική και οικονομική εξουσία κάνει τα ΜΜΕ όργανα προπαγάνδας και όχι ενημέρωσης.
Λίγο πριν την χθεσινή ψήφιση του πολυνομοσχεδίου με τα προαπαιτούμενα των θεσμών ο πρόεδρος των ΑΝΕΛ κατήγγειλε χρηματισμό δημοσιογράφων από το ΚΕΕΛΠΝΟ σε έξοδα διαφημιστικής δαπάνης καταθέτοντας μια λίστα με τις διαφημιστικές εταιρείες και τα ονόματα των δημοσιογράφων. Αρκετοί χαρακτήρισαν την κίνηση του προέδρου των ΑΝΕΛ ως επικοινωνιακό τρικ αποπροσανατολισμού της κοινής γνώμης ενόψει της ψήφισης του πολυνομοσχεδίου. Σαφώς προκύπτουν διάφορα ερωτηματικά για την κατανομή των δαπανών και γενικότερα για την κατασπατάληση δημοσίου χρήματος.
Ο εκδότης κι δημοσιογράφος Νίκος Χατζηνικολάου που συμπεριλαμβάνεται στη λίστα ενημέρωσε πως θα κινηθεί δια της νομικής οδού με αγωγές και πρόλαβε να διασκεδάσει τις εντυπώσεις. Σήμερα, έμαθα πως ξεκίνησε εισαγγελική έρευνα για τη λίστα του μαύρου χρήματος του ΚΕΕΛΠΝΟ. Μας κανείς δεν τον κατηγόρησε πως πήρε προσωπικά όλο το ποσό ο ίδιος. Κατά τη λογική του Καμμένου τον χρηματίζει και η μπύρα Ηeineken δήλωσε ο δημοσιογράφος - εκδότης. Βέβαια, είναι διαφορετικός ο δημόσιος τομέας από τον ιδιωτικό. Αλλά, δυστυχώς εξαιτίας της διαφημιστικής εξάρτησης πότε δεν θα γράψουν για τον αγώνα των απεργών της Coca Cola όταν η διαφημιστική δαπάνη της εταιρείας 3Ε κυμάνθηκε στα 12 εκατομμύρια ευρώ.
Κατά τη λογική Καμμένου με χρηματίζει και η μπύρα Heineken; Εχει διαφημιστεί περισσότερο απο το ΚΕΕΛΠΝΟ στα ΜΜΕ που είμαι μέτοχος... Θλίψη!
— Nikos Chatzinikolaou (@NChatzinikolaou) July 14, 2015
@__Liaki___ Η λίστα ειναι χαλκευμένη.Αναφερει το όνομα μου.Δεν εχω πάρει ουτε ένα ευρώ.
— Nikos Chatzinikolaou (@NChatzinikolaou) July 14, 2015
@cocobilly Προσωπικά δεν εχω πάρει ποτε ουτε ένα € .Οσα αναφέρονται είναι διαφήμιση 2 ετών σε εταιρείες ΜΜΕ στα οποία είμαι μέτοχος.
— Nikos Chatzinikolaou (@NChatzinikolaou) July 14, 2015
Ψάχνοντας το διαδίκτυο βρήκα ένα ιδιαίτερο άρθρο ενός ανθρώπου που εργάστηκε στο χώρο των μίντια και παραθέτω μερικά αξιόλογα αποσπάσματα από το 2010. Μιλά για τον κλάδο των δημοσιογράφων που οι περισσότεροι εργάζονται στην κατώτατη μισθολογική εργασία και σε καθεστώς μαύρης εργασίας. Αναφέρεται στην σχέση διαπλοκής μεταξύ πολιτικών και δημοσιογράφων εξαιτίας της κρατικής διαφήμισης και κάνει μνεία στις δήθεν πηγές και διαρροές.
Μαύρη εργασία και «αντικειμενικότητα»
Ασφαλώς οι μεγαλοδημοσιογράφοι δεν χαρακτηρίζουν ολόκληρο τον επαγγελματικό κλάδο. Οι περισσότεροι δημοσιογράφοι (θα έλεγα η συντριπτική πλειοψηφία) είναι εργαζόμενοι προς την κατώτατη μισθολογική κλίμακα των εργαζομένων. Και όχι μόνο. Στην πραγματικότητα ο μέσος δημοσιογράφος είναι ο ορισμός του μισθωτού σκλάβου. Οι δημοσιογράφοι δουλεύουν πολλές απλήρωτες ώρες (δεν χαρακτηρίζονται καν «υπερωρίες») προσφέροντας στα αφεντικά τους «μαύρη εργασία». Ακόμα και οι σχετικά καλοπληρωμένοι (σε σχέση με τον μέσο μισθό ενός εργαζόμενου) αν συμπεριληφθούν οι ατέλειωτες απλήρωτες ώρες εργασίας μετατρέπονται σε άγρια εκμεταλλευόμενοι από την εργοδοσία. Επιπλέον, οι περισσότεροι δημοσιογράφοι εισέρχονται στο επάγγελμα επιθυμώντας να δουλέψουν «για την αλήθεια». Πράγματι οι μεγαλοδημοσιογράφοι που λειτουργούν ως φερέφωνα των αφεντικών και της πολιτικής εξουσίας είναι (παρά την υπερπροβολή που έχουν) μειοψηφία στο δημοσιογραφικό κόσμο.
Σχέσεις διαπλοκής
«Το σύστημα των Μέσων Ενημέρωσης στην χώρα είναι κρατικοδίαιτο και συνεπώς επιρρεπές στη χειραγώγηση. Απλώς επί των ημερών της διακυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας αυτή η πρακτική οδηγήθηκε στα άκρα. Κάθε κυβέρνηση έκανε χάρες στα ΜΜΕ και τα ΜΜΕ ανταπέδιδαν, αλλά την περίοδο 2004-2009 αυτή η άρρωστη σχέση διογκώθηκε υπερβολικά.
Δυστυχώς κανείς δεν μελέτησε αυτή τη σχέση για να ψάξει τα ακριβή στοιχεία, αλλά είδαμε αυτήν την πενταετία την κρατική διαφήμιση να αυξάνει πάνω από 100%. Από τα 42 εκατ. ευρώ το 2003 έφτασε τα 85 το 2008. Για 42 εκατομμύρια επιπλέον πολλοί μιντιάρχες θα έκαναν πολλές χάρες.
Φυσικά η κατανομή αυτής της διαφήμισης ήταν σκάνδαλο, που ενισχύει την υποψία ότι η επιπλέον διαφημιστική δαπάνη του κράτους χρησιμοποιήθηκε προς όφελος κυβερνητικών επιδιώξεων. Για παράδειγμα η εφημερίδα «Χώρα της Κυριακής» [με κυκλοφορία 500 φύλλων] το 2003 είχε πάρει 404.000 ευρώ και το 2007 έφτασε τα 2.668.000 ευρώ.
Το τέλος των τηλεοπτικών καναλιών προς το δημόσιο μειώθηκε από 2% του τζίρου τους σε 0,5%.
Οι προσλήψεις δημοσιογράφων σε κρατικούς φορείς την ίδια περίοδο αποκρύφτηκαν -λόγω της θεωρίας ότι η πρόσληψη στο δημόσιο είναι προσωπικό δεδομένο- αλλά όλα δείχνουν ότι εκτινάχθηκαν. Μόνο στο αγροτικό κανάλι που δεν ξέραμε ότι υπήρχε, μάθαμε κατόπιν εορτής ότι είχαν προσληφθεί 56 δημοσιογράφοι.
Διαρροές
Ο δημοσιογράφος εκπαιδεύεται να κυνηγά την «είδηση» που θα του τη μεταφέρουν οι «άνθρωποί» του. Ο δημοσιογράφος έχει «πηγές» που δεν είναι άλλες από ανθρώπους της πολιτικής εξουσίας. Οι ίδιοι οι υπουργοί και τα ηγετικά στελέχη της πολιτικής ελίτ (είτε μέσω «κύκλων» τους) «διαρρέουν» (διάβαζε, διαδίδουν οι ίδιοι) πληροφορίες τις οποίες ο δημοσιογράφος τις αναπαράγει. Υποτίθεται ότι ο δημοσιογράφος πρέπει να έχει ένα κριτήριο του τι αναπαράγει από τις «πληροφορίες-διαρροές». Ωστόσο η εμπειρία έχει δείξει ότι στην μεγάλη πλειοψηφία των περιπτώσεων αναπαράγεται ότι επιθυμούν οι κυρίαρχες πολιτικές ελίτ. Πράγμα που συμβαίνει και στους πλέον υποψιασμένους δημοσιογράφους, ακόμα και της Αριστεράς (και της άκρας Αριστεράς). Ο δημοσιογράφος είναι πεπεισμένος για την πηγή του, «γνωρίζει από πρώτο χέρι», και αυτό του δημιουργεί μια αίσθηση αυτοπεποίθησης και σιγουριάς.
Ωστόσο, καμιά πληροφορία (πολύ περισσότερο «πληροφορία-διαρροή»), όσο ακριβής και να αποδειχθεί, από μόνη της δεν σημαίνει και πολλά πράγματα. Όλες οι πληροφορίες (στοιχεία) έχουν νόημα μόνο σ’ ένα, λίγο ως πολύ, αυστηρά δομημένο εννοιολογικό πλαίσιο. «Αυστηρά δομημένο εννοιολογικό πλαίσιο» σημαίνει ότι κάθε πληροφορία είναι μέρος ενός συνολικότερου πλαισίου γνώσεων που αποκτούνται με κόπο, διάβασμα βιβλίων, μελέτη πηγών, συζήτηση με επαΐοντες και μη κ.λπ.. Και ασφαλώς όλα αυτά είναι αναγκαστικά ενταγμένα στην κοινωνική οπτική όποιου χρησιμοποιεί πληροφορίες ή στοιχεία.
Το κοινό, ο αναγνώστης, ο τηλεθεατής, ο ακροατής δεν είναι υποχρεωμένος να αναλάβει να υπερασπιστεί το πρόσωπο που συκοφαντείται εξαιτίας της δημοσιογραφικής αλητείας.
Όλα τα παραπάνω αφορούν τον ιδιωτικό τομέα της δημοσιογραφίας και δεν θα πρέπει να μην σχολιάσουμε και τις χρυσές εποχές που δημοσιογράφοι πλούτισαν στην ΕΡΤ από τις δικές μας τσέπες, έφαγαν με χρυσές κουτάλες. Αλλά κι εδώ αντιλαμβανόμαστε πως το πολιτικό προσωπικό αποφάσιζε τις προσλήψεις και τη μισθοδοσία ερήμην μας. Από αυτό το μαγαζί πέρασαν πολλοί και δεν αναφέρονται όλα τα ονόματα.
Παραδείγματος χάριν ο Σταύρος Θεοδωράκης, ο επικεφαλής του ποταμιού, πλούτισε από τις τσέπες, το υστέρημα του ελληνικού λαού και τώρα παρεμβαίνει στο πολιτικό γίγνεσθαι απαιτώντας μειώσεις μισθών και συντάξεων.
Θα μπορούσα να γράψω πολλά παραδείγματα με διάφορους δημοσιογράφους κατά πόσο είναι αντικειμενικοί. Άλλοτε αποκρύπτουν σκάνδαλα, διορισμούς, άλλοτε αναδεικνύουν στο φως της δημοσιότητας σκάνδαλα μεγατόνων. Άλλοτε κιτρινίζουν.Άλλοτε προωθούν συγκεκριμένα άτομα της αρέσκειας τους. Πάνω κάτω είναι γνωστά όλα αυτά.
Ο πλουραλισμός είναι αναγκαίος σε μια ευνομούμενη κοινωνία. Η κοινωνία έχει ανάγκη να ενημερώνεται σωστά χωρίς προκαταλήψεις, υπερβολές, μύδρους, διακοπές και παρεμβάσεις των συνομιλητών.
Το λυπηρό είναι πως δεν δέχονται την κριτική των αναγνωστών τους. Προσβάλλονται. Αν ήταν σωστοί θα είχαν το σθένος να απαντήσουν στο ο,τιδήποτε.
Γράφοντας τούτες τις γραμμές θυμήθηκα για την υπόθεση του Μαρινάκη, του Χατζηνικολάου και της Ντόρας.
Βέβαια, σ’ όλους αυτούς που αποκαλούνται μεγαλοδημιοσιογράφοι μπορούμε να απαντήσουμε όπως εμείς γνωρίζουμε καλύτερα. Κλείνοντας το ραδιόφωνο, κλείνοντας την τηλεόραση, αλλάζοντας κανάλι, αλλάζοντας σταθμό, αποφεύγοντας να μην επισκεφτούμε τις προσωπικές κι ενημερωτικές τους ιστοσελίδες.
Αν θέλουμε να μιλήσουμε για τη ελευθερία του τύπου, αντικειμενική δημοσιογραφία πάντα θα πρέπει να μας προβληματίζει αν προβάλλονται διαφημίσεις, τι και ποιον διαφημίζουν, όπως τράπεζες, πολυεθνικές.
Συντηρούμε ΜΜΕ παραπάνω από τις δυνατότητές μας.
Σωστή ενημέρωση θέλουμε. Ζητάμε πολλά;
Αποφεύγω να μπλοκάρω άτομα στα social media, αλλά σε αυτή την περίπτωση οφείλω να τον μπλοκάρω κι εγώ με τη σειρά μου.
